Nederland is toe aan het Zwitserse besturingsmodel

–

Nederland is toe aan het Zwitserse besturingsmodel

“Niks geheime kabinetsformatie; transparantie en betrokkenheid: volg het voorbeeld van Zwitserland!”

In Nederland kennen we veel polarisatie. Een van de resultaten van het ‘niet gehoord worden’ door grote groepen in de samenleving. Zelfs nu, vóór de verkiezingen, worden al partijen uitgesloten van samenwerking en regeringsverantwoordelijkheid. Sterker nog: zelfs als een partij de grootste zou worden is dat nog geen garantie voor regeren. Vind je het gek dat dit tot opstand leidt? Hoogste tijd voor een ander model.

Het Zwitserse model zou voor Nederland als voorbeeld moeten gelden!

De inwoners van Zwitserland zijn heel nadrukkelijk betrokken bij het besturen van hun land. Wellicht is het land daarom ook zowel eigenzinnig als succesvol. Te beginnen bij de kabinetsformatie. Zodra de verkiezingsuitslag bekend is, is ook het kabinet bekend. De vier grootste partijen vormen het kabinet: de drie grootste leveren elk 2 ministers, de 4e partij levert één minister. Voorstellen gaan met geheime stemming naar het parlement, waar in wisselende meerderheden wordt besloten. Verder wordt vaak gebruik gemaakt van referenda: inwoners nadrukkelijk betrekken bij het beleid.

In Zwitserland hebben ze zo’n 13 partijen, beetje vergelijkbaar met de Nederlandse situatie, maar altijd nemen de vier partijen met de meeste stemmen automatisch plaats in het kabinet. De drie grootste met twee zetels, de vierde met één. Zij noemen dat hun ‘formule magique’.

Zo ontstaat een kabinet van 7 ministers, dat is kennelijk genoeg!

Verkokeringskansen van beleidssectoren en hun lobbyactiviteiten vooraf, zijn daarmee al direct tot een minimum teruggebracht.

Een regeerakkoord is niet nodig: verkiezingsprogramma’s vormen de basis voor elk van de partijen. Deze toverformule is een stilzwijgende ongeschreven regel, ontstaan uit een oude afspraak tussen de Zwitserse partijen. Ze doen dat zo al ruim 60 jaar.

De zeven ministers brengen als kabinet de aan hun regeringstafel door geheime stemming tot stand gekomen voorstellen naar het parlement. Het parlement besluit op basis van wisselende meerderheden in de beide kamers.

Grote voordeel is dat niemand wordt uitgesloten. Geen partijen die in een cordon sanitaire zitten; geen grote oppositiepartij die buiten de regering zit. Dat houdt ook in dat je als kleinere partij niet tot zo’n kabinet kunt toetreden (zoals bij ons nu de ChristenUnie). Het maakt een einde aan hun (vaak onterechte en veeleisende) sleutelpositie als ze nodig zijn voor een coalitiemeerderheid.

Kleine(re) partijen in het Zwitserse systeem kunnen met o.a. initiatiefwetsvoorstellen hun inbreng blijven leveren.

Een Zwitserse aanpak zou Nederland veel voordelen bieden. De effectieve regeerperiode neemt fors toe door het ontbreken van een (lange) formatieperiode. Maar het belangrijkste voordeel is dat op deze wijze de polarisatie wordt verkleind. De meeste burgers weten zich vertegenwoordigd in het kabinet. In Zwitserland is dat steeds meer dan 75% geweest. De overige partijen worden zeker gehoord.

Géén regeerakkoord

Niet onbelangrijk is dat er géén in-beton-gegoten regeerakkoorden zijn. De flexibiliteit van regeren en reageren bij veranderingen in het sociaal en financieel klimaat wordt alleen maar groter. Daarnaast zullen nauwverwante partijen gaan fuseren, dat levert immers meer kansen op om bij de grootste vier te komen. En dat werkt versnippering tegen. De problemenlijst van de Staatscommissie Remkes, die in 2018 de Nederlandse democratie onderzocht, wordt zo ook weer korter.

Vanzelfsprekend zal een dergelijke vernieuwing bij ons niet zo maar doorgevoerd worden. Wij hebben een andere geschiedenis dan de Zwitsers. Maar ik wil laten zien hoe het ook kan en hoe we op termijn misschien ook zoiets kunnen proberen, naast de andere goede voorstellen van de commissie-Remkes.

Wellicht een idee om hiervoor een commissie Remkes-2 te initiëren, deze keer bijgestaan door Zwitserse adviseurs.

Wat wordt aan de inwoners voorgelegd? Enkele thema’s als voorbeeld:

• Afschaffing van het vrij verkeer                        : vóór 38%, tégen 62%
• Belastingaftrek kinderopvangkosten               : vóór 37%, tégen 63%
• Vaderschapsverlof                                               : vóór 60%, tégen 40%
• Aanschaf gevechtsvliegtuigen                           : vóór 51%, tégen 49%

Dan heb je toch als inwoner het idee dat je mee kunt praten en beslissen. Dat je gehoord bent en dat er rekening met je wordt gehouden.

Op geen enkele wijze blijkt dat de inwoners hiervoor te weinig kennis van zeken hebben of te weinig bestuurlijke verantwoordelijkheid, het zijn dezelfde mensen die op andere plaatsen belangrijke maatschappelijke functies vervullen en verantwoordelijkheden dragen. Huiseigenaren, ondernemers, voetbalscheidsrechters, huizenbouwers, monteurs, leerkrachten, verplegers etc. etc. Allemaal met het gevoel erbij te horen en mee te kunnen beslissen.

Ik zie geen nadelen! U wel??

André van der Leest